Wątroba a dieta ketogenna

Wątroba a dieta ketogenna? Z artykułu dowiesz się, jakie są funkcje wątroby, objawy wskazujące na chorobę wątroby, co szkodzi wątrobie oraz czy pomimo dolegliwości możesz zastosować dietę ketogenną.

Wątroba jest największym gruczołem w organizmie człowieka. U mężczyzny osiąga wagę 1500-1700 g, a u kobiety 1300-1500 g. Jest częścią układu pokarmowego i znajduje się w prawym podżebrzu pod przeponą, częściowo przechodząc do górnego podbrzusza i lewego podżebrza. Składa się z 4 płatów: prawego, lewego, czworobocznego i ogoniastego.

FUNKCJE WĄTROBY

Wątroba jest organem wielozadaniowym. W organizmie ludzkim pełni szereg funkcji, przez które sama narażona jest na różnego rodzaju uszkodzenia. Jest niezbędna m.in. do pracy innych narządów, metabolizmu hormonów, prawidłowego trawienia i oczyszczania organizmu. Do funkcji wątroby należą:

– filtracja krwi (neutralizacja toksyn egzogennych i endogennych)

– tworzenie i wydzielanie żółci

– udział w przemianach metabolicznych (metabolizmie węglowodanów, protein)

– produkcja i magazynowania niektórych białek surowicy krwi

– udział w przemianach hormonalnych (np. konwersja hormonów tarczycy-T4 w T3)

– magazynowanie witamin A, D, K, B12 oraz żelaza i miedzi 

– przekształcanie witamin do ich bioaktywnych form (np. beta-karoten do retinolu)

– synteza czynników krzepnięcia krwi

– udział w termoregulacji 

– udział w reakcji stresowej 

– regulacja poziomu glukozy we krwi

– udział w reakcji odpornościowej 

– kontrola produkcji cholesterolu i trójglicerydów

W dzisiejszych czasach nasza wątroba nie ma łatwego życia. Zewsząd otaczają nas toksyny. Żywność, woda i powietrze są zanieczyszczone. Nadużywamy leków przeciwbólowych, zamiast skupić się na przyczynach bólu, a nieodłączny element naszego życia- stres- również wpływa destrukcyjnie, nie oszczędzając wątroby.

OBJAWY ZŁEJ PRACY WĄTROBY

Wątroba pełni szereg bardzo ważnych funkcji, stąd objawy jej nieprawidłowej pracy są bardzo obszerne i często niejednoznaczne. 

Skóra i wygląd zewnętrzny:

– wysypka

– trądzik

– brązowe plamy na skórze

– cienie pod oczami

Układ pokarmowy:

– wzdęcia

– alergie i nietolerancje pokarmowe

– bóle brzucha

– uczucie ciężkości po posiłku

– mdłości

– biegunki

– tłuszczowe stolce

– brak apetytu

– zaparcia

– ból brzucha i dyskomfort po wypiciu kawy

Układ hormonalny:

– nadmiar estrogenu

– objawy związane z nieprawidłową pracą tarczycy 

Inne:

– problemy z odchudzaniem

– brzydki zapach ciała 

– chroniczne zmęczenie

– bezsenność

– obniżone samopoczucie

– depresja

– niepokój

– ciemne zabarwienie moczu

– nadciśnienie

– wysoki poziom cholesterolu

– bóle głowy

CO SZKODZI WĄTROBIE?

Wątroba odgrywa znaczącą rolę w pracy układu pokarmowego, dlatego wszystko co zjadamy i pijemy będzie miało wpływ na jej pracę i funkcjonowanie. Co jej szkodzi? 

– tłuszcze trans (chipsy, potrawy smażone na olejach roślinnych, margaryny, wyroby cukiernicze, większość konwencjonalnych słodyczy) 

– żywność przetworzona

– syrop fruktozowy 

– alkohol 

– niedożywienie

– nadmierna masa ciała

– niedobory składników odżywczych (witamina E, C, selen, magnez, cynk)

– wahania poziomu glukozy we krwi 

Do innych czynników wpływających negatywnie na wątrobę należą:

– leki (szczególnie: paracetamol, statyny, metotreksat, tamoksyfen, amiodaron, azatiopryna)  

– wirusy

– pleśń

– metale ciężkie 

– toksyny środowiskowe

– papierosy

– stres

– konwencjonalne kosmetyki i środki higieny

– pasożyty 

– dysbioza jelitowa

CHORA WĄTROBA A DIETA KETOGENNA

Odpowiedni sposób odżywiania odgrywa znaczącą rolę w zapobieganiu i leczeniu chorób wątroby. Niestety, wokół tego jak powinniśmy jeść mając chorą wątrobę, krąży wiele mitów i niedomówień. Pierwszą rzeczą, którą możemy usłyszeć od lekarza, mając nieprawidłowe wyniki, wskazujące na zaburzenia w pracy wątroby to- proszę ograniczyć tłuszcz. Czy ograniczenie tłuszczu jest dobrym rozwiązaniem w każdym przypadku? Nie do końca, a idąc dalej- dieta ketogenna, w niektórych przypadkach może mieć zbawienny wpływ na pracę wątroby. 

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby [skrót NAFLD] to stłuszczenie wątroby wywołane innymi czynnikami niż nadmierne spożywanie alkoholu, wirusy i procesy autoimmunologiczne. Może wystąpić w każdym wieku, a głównym czynnikiem ryzyka jest otyłość i cukrzyca, choć zdarza się, że stłuszczenie wątroby dotyka szczupłych osób. NAFLD może rozwija się latami i nie dawać poważnych objawów, co w konsekwencji doprowadza do zapalenia wątroby, jej zwłóknienia i marskości. 

Czynniki ryzyka NAFLD:

– otyłość brzuszna

– insulinooporność 

– predyspozycje genetyczne 

– żywienie pozajelitowe

– leki i toksyny

– nieprawidłowa dieta: dieta bogata w tłuszcze nasycone i fruktozę, nadmiar węglowodanów, niedobór białka w diecie, nadmierna podaż energii 

W literaturze naukowej mamy sprzeczna dane dotyczące wpływu diety ketogennej na stłuszczenie wątroby. Z jednej strony mam kilka badań przeprowadzonych na gryzoniach, które wykazują, że dieta ketogenna powoduje zapalenie wątroby, stłuszczenie wątroby i w znacznym stopniu podwyższa próby wątrobowe. Z drugiej strony, w innym badaniu nad gryzoniami, mamy całkiem inne wyniki- dieta ketogenna obniża poziom prób wątrobowych i trójglicerydów. Czym różnią się od siebie te badania? Przede wszystkim składem diety. W badaniach, w których otrzymano złe wyniki, dieta, którą karmiono gryzonie zawierała mniej niż 5 % białka, a w badaniach, w których otrzymano wyniki przemawiająca za zastosowaniem diety ketogennej, podaż białka wynosiła około 20 %. Warto wspomnieć, że niedobór białka sam w sobie jest czynnikiem ryzyka rozwinięcia się NAFLD. Wnioski nasuwają się same…

Co najważniejsze- są to badania przeprowadzone na gryzoniach, nie ludziach. A jak wyglądają badania przeprowadzone u ludzi?

Wyniki również są sprzeczne. W badaniu, w którym wzięły udział kobiety z nadwagą, wykazano, że dieta wysokotłuszczowa spowodowała wzrost zawartości tłuszczu w wątrobie. Jednak dieta wysokotłuszczowa, która została zastosowana w tym badaniu nie przypomniała diety ketogennej- 13 % białek, 56 % tłuszczów i 31 % węglowodanów- to nie jest dieta ketogenna. 

W dwutygodniowym badaniu wzięło udział 18 osób z NAFLD. Uczestników podzielone na dwie grupy: jedna stosowała dietę niskowęglowodanową (do 20 g węglowodanów/dobę), a druga stosowała dietę niskokaloryczną (1200 kcal dla kobiet, 1500 kcal dla mężczyzn) bez ograniczenia w spożywaniu węglowodanów. W obu grupach zauważono spadek masy ciała, ale dieta niskowęglowodanowa spowodowała znacznie większą utratę tłuszczu w wątrobie w porównaniu z dietą niskokaloryczną. Jak dokładnie wyglądało badanie? Odsyłam do źródła- KLIK. 

W kolejnym badaniu wzięło udział 5 otyłych pacjentów, których pouczono, aby przestrzegali diety niskowęglowodanowej (do 20 g węglowodanów/dobę) przez okres 6 miesięcy. U 4 z 5 badanych pacjentów stwierdzono poprawę histologiczną stłuszczeniowej choroby wątroby. 

W innych badaniu wzięło udział 14 osób z NAFLD i stwardnieniem rozsianym, u których zastosowano dietę ketogenną, ale z uwzględnieniem zasad diety śródziemnomorskiej. Po 12 tygodniach diety 13 uczestników badania doświadczyło znacznego obniżenia tłuszczu w wątrobie. Stwierdzono, że dieta ketogenna o profilu śródziemnomorskim może być skutecznym i bezpiecznym sposobem leczenia pacjentów cierpiących na stwardnienie rozsiane i NAFLD. 

Podsumowując, potrzebujemy więcej badań, które będą uwzględniać nie tylko ograniczenie węglowodanów, ale również zawartość innych składników diety: procentowy udział białek, rodzaj kwasów tłuszczowych, zawartość minerałów i witamin niezbędnych do prawidłowej pracy wątroby. Niestety większość badań to badania krótkoterminowe, które nie dają jednoznacznych podstaw do stwierdzenia czy dieta ketogenna jest w 100 procentach bezpieczna. Warto zwrócić uwagę, że dieta powoduje znaczną utratę masy ciała, co samo w sobie przyczynia się do poprawy w przypadku NAFLD. 

Jak powinna wyglądać dieta ketogenna w leczeniu NAFLD?

Przede wszystkim powinna uwzględniać redukcję. Utrata masy ciała jest kluczowym elementem w leczeniu NAFLD. Przejadanie się, niezależnie od rodzaju diety, jest niesamowicie szkodliwe dla naszego zdrowia.

Dieta powinna uwzględniać tłuste ryby, orzechy, jaja, dużą ilość warzyw, oliwę z oliwek, olej MCT, masło, dobrej jakości mięso- najlepiej od lokalnych dostawców. Ważna jest odpowiednia podaż białka i nie zalewanie każdego dania ogromną ilością tłuszczu. 

Dieta w przypadku NAFLD powinna być maksymalnie spersonalizowana i uwzględniać insulinowrażliwość, pracę tarczycy i innych narządów, dlatego warto dietę skonsultować ze specjalistą, jeżeli nie mamy dostatecznej wiedzy.   

Wątroba a dieta ketogenna. W których chorobach będzie niewskazana?

– ostre zapalenie wątroby

– autoimmunologiczne zapalenie wątroby (w zależności od przebiegu choroby)

– marskość wątroby

– rak wątroby (w zależności od przebiegu choroby) 

– kamica pęcherzyka żółciowego 

Dlaczego wątroba jest jednym z najważniejszych narządów w kontekście diety ketogennej? Odsyłam do artykułu dotyczącego β-oksydacji, czyli podstaw biochemicznych diety ketogennej KLIK. 

Ważne! Przed zmianą diety wykonaj podstawowe badania laboratoryjne- ALT, ASP, GGTP, bilirubina, które pozwolą ocenić jak pracuje Twoja wątroba.

KIEDY SZCZEGÓLNIE ZADBAĆ O WĄTROBĘ?

– Nie możesz schudnąć

Problem z utratą masy ciała może mieć związek z upośledzoną pracą wątroby. 

– Jesteś otyły

Otyłość dodatnio koreluje z chorobami wątroby. Warto wprowadzić dietę redukcyjną z jednoczesnym wsparciem wątroby w postaci odpowiedniego doboru składników odżywczych i suplementacji. 

– Masz cukrzycę 

Insulinooporność często idzie w parze z NAFLD, dlatego dieta, tak jak w przypadku otyłości, powinna uwzględniać maksymalnie wsparcie pracy wątroby. 

– Masz chorą tarczycę

Upośledzona praca wątroby może być przyczyną problemów z pracą tarczycy- dochodzi do nieprawidłowego przekształcania hormonów tarczycy- T4 do aktywnego T3 (20 % tej przemiany ma miejsce właśnie w wątrobie).

– Przyjmujesz pigułki antykoncepcyjne

Syntetyczne hormony przyjmowane przez dłuższy czas są dla naszego organizmu szkodliwe. Największy problem obserwuje się u kobiet stosujących pigułki antykoncepcyjne, których negatywne skutki pojawiają się po ich odstawieniu- zaburzenia cyklu miesiączkowego, zaburzenia pracy tarczycy, zaburzenia w pracy innych hormonów, insulinooporność. Warto w takiej sytuacji wesprzeć pracę wątroby. 

– Zażywasz dużo leków i nadużywasz alkoholu

Leki i alkohol są główną przyczyną chorób wątroby. Wsparcie pracy tego narządu jest kluczowe, ale jeszcze ważniejsze jest zminimalizowanie (w miarę możliwości) przyjmowania leków i całkowita rezygnacja z picia alkoholu. 

– Towarzyszy Ci nadmiar stresu

Stres działa destrukcyjnie na nasz organizm, nie oszczędzając przy tym wątroby. 

– Pracujesz w niekorzystnych warunkach

Toksyny środowiskowe, metale ciężkie, środki ochrony roślin szkodzą naszej wątrobie. Zadbaj o prawidłową dietę, suplementację ukierunkowaną na wsparcie wątroby i detoks. 

CO LUBI NASZA WĄTROBA?

– warzywa: warzywa krzyżowe, zielenina, pomidory, buraki, czosnek, cebula, marchew

– owoce: awokado, jabłka 

– kakao 

– orzechy

– cytrusy- szczególnie woda z cytryną, pita na czczo działa korzystnie na pracę wątroby

– ocet jabłkowy 

– zdrowe tłuszcze: masło, olej MCT, oliwa z oliwek 

– przyprawy: kurkuma, cynamon 

– zieloną herbatę 

– nasiona chia

– zioła: karczoch, mniszek lekarski, korzeń łopianu, koper włoski 

SUPLEMENTY, KTÓRE WARTO ZASTOSOWAĆ

– silymarin- wyciąg z ostropestu

– NAC

– ALA

– probiotyki 

– berberyna 

– witaminy z grupy B

Podane przeze mnie informacje są bardzo ogólne i nie stanowią porady lekarskiej ani instrukcji leczenia jakiejkolwiek choroby. Przed zastosowaniem jakiekolwiek terapii, w tym suplementacji, skontaktuj się ze swoim lekarzem lub dietetykiem. Jeśli potrzebujesz pomocy dietetyka w dostosowaniu diety do Twojego stanu zdrowia- zapraszam do kontaktu.

Jeżeli interesuje Cię temat Wątroba a dieta ketogenna przeczytaj również Największe błędy na diecie ketogennej

Bibliografia:

1. David Tendler i in.: The Effect of a Low-Carbohydrate, Ketogenic Diet on Nonalcoholic Fatty Liver Disease: A Pilot Study, Digestive Diseases and Sciences, 2007

2. Jeffrey D Browning i in.: Short-term weight loss and hepatic triglyceride reduction: evidence of a metabolic advantage with dietary carbohydrate restriction, Am J Clin Nutr. 2011

3. Joaquín Pérez-Guisado, Andrés Muñoz-Serrano: The Effect of the Spanish Ketogenic Mediterranean Diet on Nonalcoholic Fatty Liver Disease: A Pilot Study, Journal of Medicinal Food, 2011

4. Hannele Yki-Järvinen: Nutritional Modulation of Non-Alcoholic Fatty Liver Disease and Insulin Resistance, Nutrients. 2015

5. Christophe Kosinski, François R. Jornayvaz: Effects of Ketogenic Diets on Cardiovascular Risk Factors: Evidence from Animal and Human Studies, Nutrients, 2017

6. Jukka Westerbacka i in.: Dietary Fat Content Modifies Liver Fat in Overweight Nondiabetic Subjects, The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 2005

7. Takuji Ishimoto i in.: High Fat and High Sucrose (Western) Diet Induce Steatohepatitis that is Dependent on Fructokinase, Hepatology, 2013