Niedoczynność tarczycy – dieta i styl życia

Z artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny i objawy niedoczynności tarczycy oraz czy niedoczynność tarczycy i dieta ketogeniczna mogą iść w parze.

Tarczyca to gruczoł wydzielania wewnętrznego położony w okolicy szyi. Składa się przeważnie z dwóch płatów i łączącej ich cieśni. Produkuje hormony trójjodotyroninę (T3), tyroksynę (T4) i kalcytoninę, które są niezbędne dla zachowania aktywności życiowej (T3 i T4) i odgrywają istotną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej (kalcytonina).

Praca tarczycy regulowana jest przez układ podwzgórze-przysadka. Podwzgórze wydziela hormon tyreoliberynę (TRH), który pobudza przysadkę do wydzielania hormonu tyreotropowego (TSH). TSH nasila produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy. Regulacja wydzielania hormonów tarczycy odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego- wydzielanie hormonów tarczycy hamuje produkcję TSH. Dlatego też badanie poziomu TSH jest często wykorzystywane w diagnostyce chorób tarczycy, choć nie jest hormonem przez nią wytwarzanym.

Tarczyca produkuje przede wszystkim T4, ale to T3 jest głównym aktywnym hormonem tarczycowym. T3 powstaje przede wszystkim wskutek przekształceń T4 na poziomie tkankowym. T3 odpowiada za metabolizm energetyczny, stymuluje rozwój i wzrost organizmu i ma ogromny wpływ na rozwój ośrodkowego układu nerwowego.

Niedoczynność tarczycy

Zaburzenia funkcji tarczycy są jednym z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych. Często są źle diagnozowane i źle leczone bez szukania przyczyny danego zaburzenia. Warto pamiętać, że zaburzenia tarczycy nie biorą się znikąd- są zaburzeniami wtórnymi, czyli mają swoją przyczynę, której znalezienie z pewnością ułatwi dobór odpowiedniej terapii- diety, suplementacji i optymalizacji stylu życia.

Objawy związane z niedoczynnością tarczycy:

– obniżone samopoczucie, depresja

– chroniczne zmęczenie

– senność

– przybieranie na wadze

– bóle głowy

– zaparcia, problemy trawienne

– częste infekcje

– wrażliwość na zimno

– opuchlizny

– wypadanie włosów, sucha skóra, łamiące się paznokcie

– trudno gojące się rany

Dolegliwości związane z tarczycą nie zawsze muszą oznaczać chorobę tarczycy. Istnieje bardzo dużo czynników, który wpływają źle na pracę tarczycy lub zaburzają działanie hormonów, podczas gdy sama tarczyca działa prawidłowo.

Czynniki osłabiające pracę tarczycy związane z dietą:

– niedobór jodu

– niedobór selenu

– niedobór cynku

– niedobór witaminy A

– niedobór pełnowartościowego białka

– nadmiar soi

– nadmiar kwasów omega 6

Czynniki osłabiające pracę tarczycy związane z pracą innych narządów i układów:

– osłabiona praca podwzgórza

– zaburzenia systemu odpornościowego

– chroniczne zakażenia bakteryjne, wirusowe, grzybicze i pasożytnicze

– zaburzenia flory bakteryjnej jelit

– niewyrównana gospodarka cukrowa, szczególnie hipoglikemia

– dysfunkcje w pracy wątroby, nerek i jelit

– niskie wydzielanie kwasu solnego

– wysoki poziom kortyzolu

– niski poziom progesteronu

– wysoki poziom prolaktyny

– wysoki poziom testosteronu u kobiet

– anemia

– wysoki poziom homocysteiny

Czynniki osłabiające pracę tarczycy związane ze stylem życia:

– stres

– nadmierna ekspozycja na fluor, chrom, brom

– nadmierna ekspozycja na parabeny i ftalany

– nadmierna ekspozycja na metale ciężkie

– nadmierna ekspozycja na bisfenol A

– niedobór witaminy D

– przetrenowanie

– zażywanie tabletek antykoncepcyjnych

Diagnozowanie niedoczynności tarczycy

W celu zdiagnozowania niedoczynności tarczycy należy wykonać pakiet badań tarczycowych- TSH, T4, T3, fT3, fT4 oraz w celu wyeliminowania choroby autoimmunologicznej również przeciwciała TPO i TG. Warto zwrócić uwagę na fakt, że normy laboratoryjne TSH są mocno zawyżone i takie same dla każdej grupy ludności. Warto założyć, że TSH nie powinno przekroczyć 3,0 mU/l, a u kobiet w wieku rozrodczym 2,5 mU/l. Może zdarzyć się tak, że zarówno poziom tyroksyny jak i TSH będzie w normie, a poziom trójjodotyroniny będzie nieprawidłowy. Warto wówczas zwrócić uwagę na czynniki, które zaburzają przemianę T4 do T3- niedobory pokarmowe, dysfunkcję wątroby, stres, zaburzenia trawienia, tabletki antykoncepcyjne.

Choroba Hashimoto

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest choroba Hashimoto– choroba układu immunologicznego, w której nasz organizm atakuje komórki tarczycy. Warto podkreślić, że CHOROBA HASHIMOTO NIE JEST CHOROBĄ TARCZYCY, tylko całego organizmu i często współwystępuje z innymi chorobami autoimmunologicznymi.

Objawy choroby Hashimoto mogą być początkowo niezauważalne lub pojawić się dopiero gdy rozwinie się niedoczynność. Dlatego robiąc badania, tak jak wyżej wspomniałam, oprócz zbadania samego TSH, należy zbadać poziom hormonów i przeciwciał- T4, T3, fT4, fT3, anty TPO i anty TG. Najczęstsze objawy choroby Hashimoto są bardzo zbliżone do objawów samej niedoczynności. Ponadto w Hashimoto występują poty nocne, przyspieszony puls, problemy ze snem, drgawki, wysoki poziom trójglicerydów pomimo prawidłowej diety i aktywności fizycznej.

Przyczyny choroby Hashimoto, tak jak innych chorób autoimmunologicznych, nie są do końca poznane. Literatura wskazuje, że do powstania choroby przyczynia się połączenie czynników genetycznych i środowiskowych. Do czynników środowiskowych z pewnością należy dieta, stres, zakażenia bakteryjne, choroby jelit, zaburzenia flory bakteryjnej jelit, toksyny, niedobory witamin i minerałów, leki, zaburzenia gospodarki cukrowej. Tym bardziej terapia choroby Hashimoto powinna być wielokierunkowa i skupić się na całym organizmie, a szczególnie na pracy układu odpornościowego. Szczególną uwagę należy zwrócić na odpowiedni poziom witaminy D3 i podaż kwasów omega 3. Osobiście jestem zdania i powtarzam to wszystkim moim pacjentom, że terapia syntetycznymi lekami nie ma nic wspólnego z leczeniem tej choroby- tylko połączenia diety, zmiany stylu życia i dopiero leków może przynieść pozytywne efekty. Dotyczy to nie tylko choroby Hashimoto, ale każdej choroby autoimmunologicznej. Terapia dietetyczna choroby Hashimoto i suplementacja powinny być dostosowana indywidualnie do każdego pacjenta.

Dieta w niedoczynności tarczycy

Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być dostosowana do występujących czynników osłabiających pracę tarczycy, np. u osoby, która przez dłuższy czas stosowała inhibitory pompy protonowej, dieta bogata w witaminy z grupy B nie spowoduje nagłej poprawy stanu zdrowia- należy przede wszystkim przywrócić odpowiedni poziom kwasu solnego i zadbać o prawidłowe trawienie. Dlatego przed wprowadzeniem terapii ważne jest znalezienie przyczyny problemów z tarczycą. Ogólne porady dietetyczne mogą obejmować dietę bogatą w jod, selen, cynk, witaminę A, witaminy z grupy B i pełnowartościowe białko. Dieta nie powinna obfitować w oleje roślinne, ale powinna być bogata w ryby, algi morskie, oliwę z oliwek, mięso, jaja i podroby- tylko dobrej jakości, bez hormonów, antybiotyków i metali ciężkich, dlatego warto wybierać produkty dobrej jakości, ze sprawdzonego źródła, niekoniecznie ekologiczne. Dieta nie powinna obfitować w nasiona roślin strączkowych, szczególnie w soje i warzywa krzyżowe, które blokują funkcję tarczycy, czyli m.in. kapusty, kalafior, brokuł, jarmuż, brukselka, rzodkiewka, rzodkiew, rzepa, gorczyca.

Suplementacja

Suplementacja, tak jak dieta, jest kwestią indywidualną i zależy od czynników, które towarzyszą zaburzeniom funkcji tarczycy. Bezwzględnie należy zadbać o odpowiedni poziom witaminy D, zarówno w niezapalnej niedoczynności tarczycy jak i w chorobie Hashimoto. Wysoki poziom witaminy D3 powinien utrzymywać się cały rok, dlatego w okresie jesienno-zimowym należy ją suplementować (w niektórych przypadkach suplementacja jest niezbędna cały rok). Ponadto w zaburzeniach pracy tarczycy bardzo dobrze sprawdzają się adaptogeny, w szczególności Ashwagandha oraz enzymy trawienne.

Niedoczynność tarczycy a dieta ketogeniczna

Zdania na temat niskiej ilości węglowodanów w diecie i wpływ na tarczycę są bardzo podzielone. Wielu lekarzy i dietetyków sugeruje, że dieta ketogeniczna może powodować niedoczynność tarczycy a u osób z już występującą niedoczynnością pogorszenie funkcji tarczycy.

Osobiście nie znalazłam badań naukowych, które jednoznacznie sugerowałyby, że dieta ketogeniczna negatywnie wpływa na funkcje tarczycy. Istnieją tylko przesłanki, że u małych dzieci z padaczką i z zaburzeniami lipidowymi dieta ketogeniczna przyczynia się do obniżenia poziomu fT3. U starszych dzieci takich zmian nie zauważono.

W swojej pracy spotkałam się z wieloma pacjentami zarówno z niedoczynnością tarczycy jak i chorobą Hashimoto, u których wyniki hormonów na diecie ketogeniczna uległy znaczącej poprawie już po kilku miesiącach. Sama jestem przykładem takiej osoby. Uważam jednak, że dieta ketogeniczna może zaburzyć pracę tarczycy jeżeli przeprowadzi się nieprawidłowo adaptację- niedobory witamin i minerałów, duża redukcja kaloryczna, zmiana flory bakteryjnej, nadmierny wysiłek fizyczny- wszystkie te czynniki mogą przyczynić się do powstania dużego stresu dla naszego organizmu, a tarczyca jest organem bardzo na niego wrażliwym.

Jeżeli interesuje Cię temat Niedoczynność tarczycy a dieta ketogeniczna, przeczytaj również Dieta keto- jak zacząć?

Warto pamiętać

– śpij 8 godzin

– ogranicz stres, korzystaj z technik relaksacyjnych

– w ciągu dnia przebywaj jak najwięcej na świeżym powietrzu

– ogranicz elektronikę, szczególnie 2 godziny przed snem

– spożywaj odpowiednią ilość kalorii w ciągu dnia i nie pomijaj posiłków, tarczyca nie lubi dużych restrykcji kalorycznych

– nie trenuj zbyt intensywnie, najlepszy rozwiązaniem będą spacery, joga  

– kontroluj poziom glukozy we krwi

– zadbaj o układ pokarmowy, nie lekceważ dolegliwości z nim związanych

Bibliografia: 

1. Lee Y-J. i in.: Longitudinal Change in Thyroid Hormone Levels in Children with Epilepsy on a Ketogenic Diet: Prevalence and Risk Factors, J Epilepsy Res. 2017 Dec; 7(2): 99–105.

2. Reddy A. i in.: Hypothyroidism: a possible risk factor for liver cancer in patients with no known underlying cause of liver disease, Clin Gastroenterol Hepatol. 2007 Jan;5(1):118-23. Epub 2006 Sep 26.

3. Fekete C., Lechan R.M.: Central Regulation of Hypothalamic-Pituitary-Thyroid Axis Under Physiological and Pathophysiological Conditions, Endocr Rev. 2014 Apr; 35(2): 159–194.

4. Pyzik A. i in.: Immune Disorders in Hashimoto’s Thyroiditis: What Do We Know So Far?  J Immunol Res. 2015; 2015: 979167.