Dieta w endometriozie

Z artykułu dowiesz się, jak powinna wyglądać dieta w endometriozie oraz o jakie czynniki poza dietą mogą wpływać na rozwój choroby.

O endometriozie mówimy, gdy obecność błony śluzowej macicy (endometrium) znajduje się poza jamą macicy- na jajnikach, jajowodach, w jamie brzusznej, jelitach i innych narządach. Jest to przewlekły stan zapalny, który może powodować ból w okolicy miednicy, bolesne miesiączkowanie i bezpłodność. Endometrium występujące poza macicą charakteryzuje się strukturą histologiczną błony śluzowej macicy i wykazuje jej czynność, a więc reaguje na cykl menstruacyjny. Dochodzi do wewnętrznych krwawień, ograniczenia lub zablokowania fizjologicznych funkcji zaatakowanych narządów oraz rozwoju blizn. Blizny mogą formować się w guzy, narośla i inne zmiany aktywne hormonalnie, które posiadają receptory dla estrogenu, progesteronu i testosteronu. 

Dolegliwości związane z endometriozą przeszkadzają kobiecie normalnie funkcjonować, a dostępne opcje terapeutyczne nie prowadzą do wyleczenia. Leczenie opiera się głównie na farmakologicznym zmniejszeniu poziomu estrogenów. Jeśli takie działanie nie przynosi efektów, stosuje się leczenie operacyjne. Obie metody opierają się na leczeniu objawowym. 

Objawy i diagnostyka endometriozy 

• ból podczas stosunku
• problemy z zajściem w ciąże 
• dolegliwości bólowe miednicy mniejszej
• zaburzeniami cyklu miesiączkowego
• obfite krwawienia miesiączkowe
• nasilony PMS 
• bóle podczas oddawania stolca i moczu
• gazy, wzdęcia, bóle brzucha
• rzadko: krwiomocz, krwawienie z przewodu pokarmowego, plamienia

Endometriozę najczęściej rozpoznaje się za pomocą laparoskopii lub w czasie laparotomii z biopsją. 

Czynniki ryzyka endometriozy

• wiek 25-30 lat
• wczesna pierwsza miesiączka
• cykle poniżej 27 dni
• miesiączka trwa dłużej niż 7 dni
• obfita miesiączka
• późny wiek pierwszej ciąży 
• wywiad rodzinny

Przyczyny endometriozy

Przyczyny endometriozy nie są znane. Najczęściej mówi się o wstecznej menstruacji, czyli o wydostaniu się komórek endometrium do jamy otrzewnej poprzez jajowód, a następnie rozprzestrzenianiu się ich w jamie brzusznej. Do wstecznej menstruacji dochodzi stosunkowo często, ale zdrowy układ odpornościowy dobrze radzi sobie z likwidacją cofniętych komórek endometrium, co może świadczyć o dużej roli układu odpornościowego w patogenezie choroby.

Inną teorią dotyczącą patogenezy choroby jest teoria opracowana przez Meyera. Według niej obecne w nabłonku wyścielającym otrzewną, niezróżnicowane komórki pochodzące z nabłonka pokrywającego pierwotną jamę ciała, mogą różnicować w kierunku endometrium pod wpływem bodźców zapalnych i hormonalnych. To właśnie tą teorię bierze się pod uwagę stwierdzając rozwój endometriozy u kobiet z pierwotnym brakiem miesiączki lub u mężczyzn leczonych estrogenami.  

U pacjentek z endometriozą stwierdza się odchylenia w funkcjonowaniu układu immunologicznego. U około 80% pacjentek występują przeciwciała w klasach IgA, IgG i IgM skierowane przeciwko antygenom endometrium i jajnika. Badania pokazują, że kobiety z endometriozą często zapadają na choroby autoimmunologiczne, przede wszystkim na zespół Sjögrena, stwardnienie rozsiane i RZS. 

W patogenezie endometriozy znaczenie ma również nadmiar estrogenów (przewaga estrogenowa) oraz czynniki genetyczne. 

Powstanie endometriozy może być wynikiem przeniesienia endometrium poza jamę macicy w trakcie cesarskiego cięcia i innych operacji ginekologicznych.

Dieta w endometriozie

W chorobie mamy do czynienia z zaburzoną pracą układu immunologicznego i toczącym się procesem zapalnym, dlatego dieta w endometriozie powinna przede wszystkim wspierać układ immunologiczny i mieć wysoki potencjał przeciwzapalny.  

Zboża

Badania pokazują, że dieta bezglutenowa zmniejsza objawy bólowe u pacjentek z endometriozą. Jednak przed wyeliminowaniem zbóż glutenowych z diety warto wykonać diagnostykę w kierunku celiakii, która często współwystępuje z endometriozą. 

Problematyczna bardzo często okazuje się sama pszenica, a niekiedy wszystkie zboża. 

Nabiał 

Mleko i produkty mleczne bez wątpienia wykazują aktywność estrogenową. Wiele kobiet po odstawianiu nabiału obserwuje poprawę stanu zdrowia, zmniejszenie ilości gazów i wzdęć. 

Jaja

Niestety jaja pomimo tego, że są niesamowicie zdrowym produktem, u niektórych kobiet z endometriozą mogą nasilać stany zapalne. Literatura nie jest co do tego zgodna. 

Tłuszcze trans i żywność przetworzona 

W diecie kobiety z endometriozą absolutnie nie powinny znaleźć się tłuszcze trans i żywność przetworzona. Produkty, które należy całkowicie wyeliminować z diety to wędliny, fast-foody, puszkowana żywność, kolorowe napoje, słodycze, chipsy i inne słone przekąski, margaryny, żywność w proszku, rafinowane oleje roślinne, nierafinowane oleje, ale przechowywane w złych warunkach, prażone i smażone orzechy, nasiona i pestki. 

Ponadto z diety należy wykluczyć wszystkie produkty, po których występują dolegliwości trawienne, nawet jeżeli uznawane są one za zdrowe. 

Czerwone mięso 

Niektóre badania wykazują, że spożycie czerwonego mięsa zwiększa ryzyko pojawienia się endometriozy i nasila stan zapalny w trakcie choroby. Te same badania nie wykazały takiego związku dla drobiu, jaj czy ryb. 

Co włączyć do diety w endometriozie?

• tłuste ryby
• niskowęglowodanowe owoce jagodowe 
• zielona warzywa liściaste  
• orzechy włoskie, nasiona chia, siemię lniane 
• zieloną herbatę 
• imbir
• kurkumę
• warzywa krzyżowe 
• marchew
• oliwę z oliwek
• olej z wiesiołka
• rosół 

Przykładowa suplementacja

• resveratrol 
• witamina D
• probiotyki 
• niepokalanek
• EPA/DHA
• maca
• sylimaryn 

Jakie badania wykonać, żeby zoptymalizować dietę i suplementację? 

• poziom D3
• homocysteina
• ferrytyna
• poziom witaminy B12
• poziom kwasu foliowego
• fosfataza zasadowa (poziom magnezu, cynku)
• progesteron

Zarówno suplementacja, jaki i dieta w endometriozie powinna bazować na wynikach badań i być dobierana indywidualnie.

Mikroflora jelitowa i wątroba 

Za usuwanie estrogenów i ich prawidłowy metabolizm odpowiada zarówno mikroflora jelitowa, jak i wątroba. 

Wsparcie mikroflory jelitowej powinno obejmować wsparcie procesów trawiennych, eliminację produktów powodujących problemy jelitowe, odpowiednio dobraną probiotykoterapię, odpowiednią podaż błonnika pokarmowego. Poza tym jelita w ogromnej mierze odpowiedzialne są za sprawność układu immunologicznego, dlatego zadbanie o ich pracę jest kluczowe. 

Co lubi wątroba i jak wesprzeć detoks pisałam już w artykule Wątroba- choroby, przyczyny, objawy, dieta ketogenna.

Stres a endometrioza

Stres ma bezpośredni wpływ na osłabienie systemu odpornościowego. Nadmiar kortyzolu spowodowany stresem nasila przewlekły stan zapalny. Ponadto przewlekle wysoki poziom kortyzolu sprzyja rozrostowi tkanki tłuszczowej. Nadmiar tkanki tłuszczowej w endometriozie nie jest pożądanym stanem, ponieważ tkanka tłuszczowa produkuje cytokiny prozapalne. 

Kluczową kwestią jest zadbanie o rytm dobowy, czyli:

• całkowite ograniczenie światła niebieskiego na 2 godziny przed snem 
• rozpoczęcie dnia od wyjścia na świeże powietrze lub zimnego prysznica
• regularne spożywanie posiłków
• regularny 7-9 godzinny sen
• wczesne chodzenie spać (około 22)

Czynniki środowiskowe a endometrioza

Kobiety narażone są na szeroki wachlarz środowiskowych substancji toksycznych, a jedną z chorób mających związek z substancjami toksycznymi jest właśnie endometrioza. Badania pokazują, że dioksyny i dioksynopodobne PCB mogą wpływać na rozwój tej choroby. Inne substancje wpływające negatywnie na układ hormonalny, czyli ksenoestrogeny to: 

• bisfenol A (opakowania plastikowe i puszki do żywności, paragony, farby, lakiery, kleje)
• parabeny (kosmetyki)
• ftalany (jedzenie pakowane w folie, podgrzewane w foliach, perfumy, dezodoranty, odświeżacze powietrza, farby)
• pestycydy (produkty spożywcze)
• formaldehyd (tusze do rzęs, utwardzacze i lakiery do paznokci, mydła, odżywki do włosów, szampony, krem do twarzy, płyny do kąpieli, dezodoranty)

Niektórych z tych substancji nie jesteśmy w stanie uniknąć, ale na szczęście w sklepach pojawia się coraz więcej ekologicznych/naturalnych kosmetyków, podpasek, tamponów, dezodorantów, środków piorących czy innych środków chemii gospodarczej. 

Podsumowując, bardzo ważnymi czynnikami w walce o zdrowie będą:

• dieta przeciwzapalna
• eliminacja tłuszczów trans
• odpowiednia podaż witaminy D3
• redukcja masy ciała (o ile jest taka potrzeba)
• wsparcie pracy jelit, mikrobiomu i wątroby
• redukcja stresu
• eliminacja ksenoestrogenów 

Podane przeze mnie informacje nie stanowią porady lekarskiej ani instrukcji leczenia jakiejkolwiek choroby. Przed zastosowaniem jakiejkolwiek diety skonsultuj się ze swoim lekarzem lub dietetykiem. Jeśli potrzebujesz pomocy dietetyka i chcesz wiedzieć, jak powinna wyglądać Twoja dieta w endometriozie- zapraszam do kontaktu.

Bibliografia

Saguyod S.J.U i in. (2018) Diet and endometriosis-revisiting the linkages to inflammation. Journal of Endometriosis and Pelvic Pain Disorders

Youseflu S. i in. (2021) Association between dietary inflammatory index and endometriosis risk in a case-control study. Journal of Endometriosis and Pelvic Pain Disorders

Simmen R. C. M., Kelley A.S. (2018) Seeing red: diet and endometriosis risk. Annals of Translational Medicine

Yamamoto A. i in. (2018) A prospective cohort study of meat and fish consumption and endometriosis risk. American journal of obstetrics and gynecology