Dieta ketogeniczna a tarczyca

O tarczycy i diecie ketogenicznej pisałam już jakiś czas temu, zarówno w kontekście niedoczynności tarczycy, jak i choroby Hashimoto. Niestety niektórzy specjaliści dalej głoszą teorie o negatywnym wpływie diety ketogenicznej na funkcję tarczycy, dlatego postanowiłam ten temat nieco rozwinąć.

Kilka słów o tarczycy i jej hormonach

Tarczyca to nieparzysty gruczoł wydzielania wewnętrznego, który produkuje hormony niezbędne dla zachowania aktywności życiowej (tyroksyna i trójjodotyronina) oraz odgrywające istotną rolę w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej (kalcytonina).

Praca tarczycy regulowana jest przez układ podwzgórze-przysadka. Podwzgórze wydziela hormon tyreoliberynę (TRH), który pobudza przysadkę do wydzielania hormonu tyreotropowego (TSH). TSH nasila produkcję i wydzielanie hormonów tarczycy. Regulacja wydzielania hormonów tarczycy odbywa się na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego – wydzielanie hormonów tarczycy hamuje produkcję TSH. Dlatego też badanie poziomu TSH jest często wykorzystywane w diagnostyce chorób tarczycy, choć nie jest hormonem przez nią wytwarzanym.

Tarczyca produkuje przede wszystkim tyroksynę (T4), ale to trójjodotyronina (T3) jest głównym aktywnym hormonem tarczycowym. T3 powstaje przede wszystkim wskutek odjodowania tyroksyny na poziomie tkankowym.

Funkcje T3:

• pobudzanie procesów utleniania w tkankach
• pobudzanie rozpadu tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu
• wzmaganie wchłaniania glukozy z przewodu pokarmowego i jej zużycie przez komórki
• zwiększanie wydzielania i działania somatropiny oraz glikokortykoidów
• wpływ na czynność gruczołów płciowych
• wpływ na rozwój fizyczny i psychiczny
• regulacja laktacji i rozrodu

Dieta ketogeniczna a tarczyca

Czy dieta ketogeniczna wpływa na funkcję tarczycy? Hormony tarczycy odgrywają kluczową rolę w regulacji metabolizmu. Natomiast stan ketozy prowadzi do szeregu zmian metabolicznych, dlatego poniekąd musi wpływać na funkcję tarczycy. Niestety na tą chwilę brakuje badań, które wskazałyby jednoznacznie, czy mamy do czynienia z pozytywnym wpływem czy jednak negatywnym.

Niektóre badania wykazują, że dieta ketogeniczna obniża poziom wolnego hormonu T3 oraz że na dietach wysokowęglowodanych poziom tego hormonu jest istotnie wyższy. Jednak warto sobie odpowiedzieć na pytanie, czy w każdym przypadku obniżenie poziomu T3 jest zjawiskiem patologicznym. Myślę, że niekoniecznie.

Spadek stężenia wolnego T3 przy prawidłowym poziomie wolnego T4 oraz TSH może być fizjologiczną adaptacją do obniżenia podaży węglowodanów z dietą. Organizm prawdopodobnie staje się bardziej wrażliwy na hormony tarczycy wskutek korzystnych zmian w strukturze i funkcjonowaniu komórek spowodowanych stanem ketozy. Korzystanie z ciał ketonowych, jako głównego paliwa energetycznego, powoduje, że organizm oszczędniej gospodaruje glukozą (ograniczone tempo glikolizy czy glukoneogenezy), a jak wiadomo – T3 w dużej mierze odpowiada za gospodarkę glukozową, dlatego zwiększona produkcja tego hormonu staje się niepotrzebna. W rezultacie organizm funkcjonuje prawidłowo przy niższym poziomie T3.

Zdaję sobie sprawę, że ta teoria może wydawać się trochę naciągana, ale warto spojrzeć na tą kwestię jeszcze z dwóch perspektyw. Po pierwsze dieta ketogeniczna wpływa korzystnie na gospodarkę hormonalną – poprawia wrażliwość na insulinę, prawdopodobnie również na leptynę, więc poprawa wrażliwości na trójjodotyroninę również jest możliwa. Po drugie najczęstszymi objawami niedoczynności tarczycy są zmęczenie, senność, zwiększenie masy ciała, uczucie zimna, obrzęki. Gdyby dieta ketogeniczna powodowała niedoczynność tarczycy, nie przyczyniłaby się równocześnie do znacznego wzrostu energii, poprawy samopoczucia czy koncentracji.

Jestem świadoma, że moje obserwacje z pracy z pacjentem nie mają znaczenia naukowego, ale wspomnę, że osobiście nie spotkałam się z pogorszeniem funkcji tarczycy na diecie ketogenicznej (ani w badaniach, ani w subiektywnej ocenie pacjenta) zarówno po 1-3 miesiącach, jak i po kilku latach stosowania diety.

Przepis na niedoczynność tarczycy na diecie ketogenicznej (mała dygresja)

Przepis na niedoczynność tarczycy na diecie ketogenicznej (nie mylić z niedoczynnością tarczycy spowodowaną dietą ketogeniczną :-)) wbrew pozorom jest bardzo prosty. Wystarczy skomponować keto niedoborowe w selen, jod, cynk, witaminę A, białko, błonnik, dużo trenować, pościć od czasu do czasu, być na ciągłym deficycie kalorycznym, chodzić późno spać i spać na ogół krótko, dużo się stresować i pić kawę kuloodporną zamiast posiłku. Niedoczynność tarczycy na diecie ketogenicznej gotowa, ale czy spowodowana stanem ketozy? Możecie odpowiedzieć sobie sami.

Bibliografia:

1. Volek J.S i n. 2002. Body composition and hormonal responses to a carbohydrate-restricted diet. Metabolism, 51(7):864-70.
2. Kuchkuntla A.R. i in. 2019. Ketogenic Diet: an Endocrinologist Perspective. Current Nutrition Reports, 8(4):402-410.
3. Yılmaz Ü. i in. 2021. The effect of ketogenic diet on thyroid functions in children with drug-resistant epilepsy. Neurological Sciences, 42(12):5261-5269.